Deprem üzere travmatik doğal afetlerden sonra uykusuzluk, kâbus görme, iştahsızlık, odaklanmada zahmet, konuşmak istememe, daima tetikte olma üzere gerilim reaksiyonları görülebileceğini belirten Medical Park Gebze Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Sümeyye Keskin, “Tepkiler travmanın bireye vermiş olduğu fizikî tesire, yaşına, toplumsal etrafına ve kayıplarına nazaran değişkenlik gösterebilir. İyileşmenin birinci adımı, kabullenmektir. Travma geçirdiğini ve bu belirtileri yaşamanın olağan olduğunu kabul eden birine uygulanan prosedürler çok daha süratli tesir eder” dedi.

Medical Park Gebze Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Sümeyye Keskin, sarsıntı sonrası görülen gerilim bozuklukları hakkında açıklamalarda bulundu.

KİŞİDE DUYGUSAL BOŞLUK OLUŞABİLİR

Deprem üzere travmatik doğal afetler yaşandığında, toplumun yüzde 15’inin travmaya bağlı gerilim reaksiyonları yaşadığının bilindiğini söz eden Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Bu gerilim reaksiyonları uykusuzluk, kâbus görme, iştahsızlık, odaklanmada zahmet, konuşmak istememe, daima tetikte olma vb. olarak görülmektedir. Reaksiyonlar travmanın bireye vermiş olduğu fizikî tesire, yaşına, toplumsal etrafına ve kayıplarına nazaran değişkenlik gösterebilir. Sarsıntının şahısları hem bilişsel hem davranışsal hem de toplumsal taraftan etkilemesi, kişi de duygusal boşluk oluşturmaktadır. Bu duygusal boşluk vakitle büyüyerek birinci vakitlerde akut gerilim yansısı (AST) ve daha sonra ise reaksiyonların mühleti uzadıkça travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) olarak karşımıza çıkmaktadır” diye konuştu.

DEPREMDEN ETKİLENEN 4 GRUP

Depremden ruhsal olarak etkilenen 4 ana kümenin olduğunu söyleyen Uzm. Klnk. Psk. Keskin, bunları şu formda sıraladı:

• “Birinci küme: Sarsıntısı birebir yaşayan şahıslardır. Can ve mal kayıplarını şahsen yaşayanlardır.
• İkinci küme: Sarsıntısı kendi yaşamamış lakin yakınları birebir yaşayan kümedir.
• Üçüncü küme: Zelzele bölgesine yardım götüren bireylerden oluşur. Bu şahıslar vazifeli yahut istekli olabilmektedir.
• Dördüncü küme: Birebir kendi yahut yakınları zelzelesi yaşamamış fakat medya ve şahıslar aracılığıyla sarsıntısı öğrenen kişilerdir”

STRES REAKSİYONLARI HERKESTE TIPKI OLABİLİR

Depremin fizikî ve ruhsal tesirleri her kümede farklı olmasına karşın, oluşturmuş olduğu gerilim reaksiyonlarının benzerlik gösterdiğini lisana getiren Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Depremzede bireyde görülen kâbuslar ile televizyondan olaya şahit olan bireylerde görülen kâbuslar misal olabilir. Farklı olduğu nokta ise kâbusun sıklığı ve şiddetidir. Zelzele sonrası birtakım şahıslarda gerilim belirtileri azalarak ekseriyetle birkaç gün içerisinde ruhsal uygun oluş sağlanır. Ancak kimilerinde durum bu kadar kolay ve süreksiz değildir” halinde konuştu.

BELİRTİLER 3 BAŞLIKTA ORTAYA ÇIKIYOR

Travma sonrası gerilim belirtilerini 3 ana başlık altında toplayan Uzm. Klnk. Psk. Keskin, şunları söyledi: 

• Olayın tekrar tekrar zihinde canlanması (Flashback): Hatırlamak istemese de daima zihni travmayla meşgul olur. Bu kanılardan rahatsızlık duyar. Terleme, kalp çarpıntısı, ateş basmaları görülür. Travmayı hatırlatacak bir öge olmamasına karşın, zihne gelen imgeler kişiyi epeyce rahatsız eder. Bireylerin yüzde 30’unda tıpkı vakitte kendi vücudundan ve hislerinden soyutlanma (depersonalizasyon) ve etrafından ve objelerden uzaklaşma (derealizasyon) belirtileri görülmektedir. Travma geçiren kişi, kendi hislerini ve hislerini tanımlamakta zahmet çeker, kendine ve etrafına yabancılaşır ve olayları yaşayan kendisi olmasına karşın dışarıdan biri yaşıyormuş üzere anılar gözünde canlandırır. 
• Kaçınma: Travmayı hatırlatacak her türlü durumdan kaçınma aksiyonu gösterir. Fikirlerini bastırmak için olayı hatırlatan insanlardan, yerlerden ve konuşmalardan kaçınır.
• Fiziksel ve duygusal yansılarda çok uyarılma: Her vakit oluşabilecek tehlikeye karşı tetiktedir. Sese ve fizikî temaslara anında reaksiyon gösterir. Örneğin, ansızın kapı çarpmasına kişi gereğinden fazla reaksiyon gösterir ve travmasını yine yaşayacağını düşünür. Tekrar travmayı yaşamamak için de daima tetik halindedir. 

İYİLEŞMENİN BİRİNCİ ADIMI KABULLENMEK

Travma sonrası gerilim bozukluğu yaşayan birine yaklaşırken dikkat edilmesi gerekenlere değinen Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “İyileşmenin birinci adımı kabullenmektir. Travma geçirdiğini ve bu belirtileri yaşamanın olağan olduğunu kabul eden birine uygulanan formüller çok daha süratli tesir eder. Çabuk ettirmeden, yaşadığının travma olduğunu ve takviye alması gerektiğini kabullenmesi sabırla beklenilmelidir. Travma geçiren kişiyi ruhsal yardıma zorlamamak gerekir. Hayat kalitesinin düştüğünü fark ettiğinde esasen gerekli dayanağı kendisi isteyecektir. Lakin intihar niyeti varsa kişinin kabullenmesini beklemeyip, gerekli kurum ve kuruluşlara haber verilmesi önemlidir” sözlerini kullandı.

BİREY YALNIZLIK HİSSİNİ YAŞAMALIDIR

Bireyin yalnız olmadığını belirtmemiz gerektiğine dikkat çeken Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Olabildiğince anlayışlı ve sakin bir yapıyla yaklaşılması gerekir. ‘Zamanla geçer, herkes nasıl unutuyorsa sen de o denli unutursun’ demek yerine ‘Yanında olduğumu bilmeni isterim’ üzere cümleler kurmak travma geçiren kişinin inançta hissetmesine yardımcı olacaktır. Gereksiz, aslı olmayan ve husustan bağımsız hiçbir bilgi karşı tarafa aktarılmamalıdır. Aksi halde, travmanın tetiklenmesine ve daha da büyümesine neden olur. Travma geçiren kişi çocuksa; onu yargılamadan, sorularla bunaltmadan yanında olunduğunun hissettirilmesi kıymetlidir. Zira çocukların tasaları daha ağırdır ve tahlil yetenekleri şimdi gelişim aşamasındadır” açıklamasında bulundu.

UZMAN TABİPTEN DAYANAK ALINABİLİR

İletişim kurarken hiç konuşmadan bile yalnızca sarılmanın travmayı düzgünleştirici gücünün olduğunun altını çizen Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Sarılmak, ‘Ben buradayım ve her şartta senin yanındayım’ cümlesinin harekete dönüşmüş halidir. Ömür kalitesini olumsuz etkileyen, iş ve okul performansında düşüşlere neden olan, toplumsal etrafla olan bağlantılarda başarısızlığa sürükleyen, intihar fikirleriyle birlikte insanlara ve dünyaya karşı olan itimadın kaybolması üzere belirtiler görülüyorsa kesinlikle ruh sıhhati uzmanından takviye alınmalıdır” diyerek kelamlarını sonlandırdı.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı